Dar wglądu w ludzkie serce

Jedną z cech starca jest umiejętność dostrzegania sekretów czyjegoś serca. Nie ma to jednak zbyt wiele wspólnego z klasycznie pojmowaną psychologią. Dar wglądu w ludzkie serce jest owocem Łaski Bożej. Bóg, będąc wszechwiedzącym, zna doskonale serce każdego człowieka. Zna wszystkie nasze myśli, grzechy i skłonności. Objawia to następnie starcu. Podczas rozmowy ze św. Serafimem z Sarowa, Motowiłow zapytał go o ten dar. Starzec odrzekł, że gdy rozmawia z drugim człowiekiem, zwraca uwagę na pierwszą myśl, która przychodzi mu do głowy i uznaje ją za pochodzącą od Boga. Natomiast gdy zaczyna się zastanawiać i samodzielnie szukać odpowiedzi, wówczas zawsze się myli.

Spotkanie ze starcem wywiera na człowieku spektakularne wrażenie, gdy ten zwraca się do niego bezpośrednio po imieniu, chociaż nigdy wcześniej mu się nie przedstawiał. Jeszcze bardziej zaskakujące jest gdy starzec odpowiada na pytanie, które nie zostało jeszcze zadane, a które gdzieś się ukryło ze wstydem na dnie serca. Czasami też starzec odpowiada na pytanie nie te, które zadaliśmy, lecz te które powinniśmy byli zadać. Zawsze jest to też odpowiedź celna.

Poniżej scena z filmu "Ostrov", w której do starca Anatolija przychodzi pewna młoda dziewczyna z gnębiącym ją problemem. Pomimo, iż nie zdążyła powiedzieć w jakim celu przybyła do starca, Anatolij już udziela jej odpowiedzi.



Starzec, w rozmowie z dziewczyną, przynajmniej na początku, jest niesłychanie szorstki, nieuprzejmy, wręcz złośliwy. Ktoś mógłby zapytać, a cóż z niego za święty człowiek, skoro w taki sposób się zachowuje w stosunku do innych ludzi? Czyż nie powinien być uprzejmy? Czyż nie powinien okazać współczucia i miłosierdzia? No cóż, do każdego starzec podchodzi indywidualnie. Wobec jednego jest miły i uprzejmy, a wobec drugiego szorstki i złośliwy. Wszystko zależy od stanu ducha danej osoby. Do jednych można podejść łagodnie, lecz wobec innych ta sama metoda nie będzie już skuteczna. Okazana dziewczynie surowość, okazała się być dla niej zbawienną. Dziewczyna odchodząc od starca uśmiecha się i już wiemy, że zrozumiała swój błąd i z pewnością ciąży już nie usunie. Dziwaczne miejscami zachowanie starca i kilka ostrych słów, bardzo jej pomogły.

Starzec pomaga ludziom

Ludzie przychodzą do starców z różnych powodów. Jedni przychodzą z pobudek wyłącznie duchowych, bo chcą się dowiedzieć jak walczyć z grzechem i jak oczyścić serce z namiętności. Są jednak i tacy, którzy przyjeżdżają do starca, bo pojawił się w ich życiu jakiś poważny problem. Problem, który wydaje się być nierozwiązywalny. Kiedy zawiedli wszyscy wokół i nikt nie jest w stanie pomóc, starzec zdaje się być ostatnią deską ratunku. Przyjeżdżają i szukają u niego pomocy, szukają słów pocieszenia. Starcy mają dar mówienia z mocą. Chociaż mówią najczęściej prostym językiem, to ich słowa mają zadziwiającą moc oddziaływania na ludzką duszę. Mają w sobie jakąś niezwykłą siłę, która przenika w głąb duszy człowieka i porusza jego serce.

Poniżej zamieszczam fragment filmu "Ostrov" ("Wyspa"), nakręconego w Rosji w 2006 r. Film doskonale pokazuje czym jest starczestwo.





Jedną z bardziej zadziwiających rzeczy w tej scenie jest to, iż starzec nie przyznaje się do tego kim jest. Przychodzi do niego kobieta, zaczyna rozmowę, lecz nie jest do końca pewna czy rzeczywiście rozmawia ze starcem Anatolijem. Nic dziwnego, w końcu nigdy wcześniej nie widziała go na oczy. Starzec w pewnym momencie mówi, iż pójdzie porozmawiać z Anatolijem do jego celi. Może to się wydawać nieco dziwne. Po co Anatolij odgrywa całą scenę swojej rzekomej rozmowy z prawdziwym starcem? Dlaczego się nie przyznaje do swojej tożsamości? Dlaczego najzwyczajniej w świecie nie powie wprost w oczy kobiecie tego, co chciał jej powiedzieć?

Odpowiedź może być tylko jedna - z powodu pokory. Ojciec Anatolij nie chce by go podziwiano, by go czczono jako świętego, by się zachwycano jego zadziwiającymi darami, by wiedziano, iż Bóg mu objawia przyszłość i przeszłość. Wszystko to mogło by się przyczynić do rozniecenia w jego sercu ognia próżności i pychy. Woli w miarę możliwości ukryć przed przychodzącymi do niego ludźmi swoją prawdziwą tożsamość, właśnie po to, by uniknąć pychy i zachować pokorę.

Jednym z darów, którymi Bóg obdarza starców jest dar jasnowidzenia (cs. prozorliwosti). Anatolij, jak się okazuje, zna przeszłość męża tej kobiety, wie także, co się dzieje z nim w tej chwili i przepowiada kobiecie przyszłość, mówiąc jej co powinna teraz uczynić.

Kobieta, po wysłuchaniu jego porady zachowuje się jak młodzieniec, który spotkał Chrystusa i zapytał, co należy czynić, by dostąpić zbawienia. Gdy młodzieniec usłyszał, że oprócz wypełniania przykazań ma również rozdać swój majątek ubogim, odszedł zasmucony. Ciężko mu było słuchać słów Chrystusa, bo był człowiekiem bogatym. Trudno mu było zaakceptować jego wskazówki. Podobny problem ma kobieta, która przyszła do ojca Anatola. Ciężko jest jej zaakceptować słowa starca. Trudno jest jej przyjąć wolę Bożą. Nie może rozstać się ze swoimi ziemskimi bogactwami. Udając się do starca po poradę, należy być również gotowym zaufać jego słowom.

Starzec Cleopa o modlitwie

Prawdopodobnie jest to ostatnie nagranie pouczeń starca Cleopy. Rozmowę nagrano wiosną 1998 r. na kila miesięcy przed śmiercią starca.

Starzec Cleopa o pożądaniu